جیغ 120 میلیون دلاری

جیغ 120 میلیون دلاری

تابلو نقاشی معروف جیغ (scream) شاهکاری از ادوارد مونک Edward Munch (1944-1863) نقاش معروف نروژی است که در سبک اکسپرسونیسم (expressionism) یا به قولی هیجان نمایی بصری، خلق شده است.

سبک اکسپرسیونیسم در واقع جنبشی در ادبیات بود که ابتدا در آلمان شکل گرفت و هدف اصلی آن نمایش هیجانات درونی بشر مانند ترس، نفرت، عشق و اضطراب بوده است. اکسپرسیونیسم شیوه ای نوین در آثار تجسمی است که در آن هنرمند برای القای هیجانات شدید خود از رنگ های تند، اشکال کج و معوج و خطوط ضخیم بهره می گیرد.

در تابلوهای نقاشی مکتب اکسپرسیونیسم اغراق در رنگ ها و طرح ها جلب توجه می کند از هنرمندان مطرح این مکتب می توان به ون گوگ هلندی، جیمز انسور بلژیکی، امیل نولده آلمانی و ژرژ روئو فرانسوی اشاره کرد. اکسپرسیونیسم، علاوه بر نقاشی در پیکره سازی، سینما و عکاسی نیز‌ نمود عینی دارد. این سبک به نوعی ریشه در تاریخ اقوام شمالی قاره اروپا دارد.

خالق جیغ

یکی از جیغ های بلند و ماندگار قرن را باید در شاهکار ادوارد مونک نروژی دید. دوران کودکی ادورد همچون برخی از نامداران هنری جهان با فشار و بیماری همراه بود که بر روحیات وی تاثیر زیادی گذاشته است. به هر حال بیماری هایی که ادوارد در زمان کودکی با آن دست و پنجه نرم می کرد، در آثار هنری وی مشهود است. از این رو بسیاری از تابلوهای مونک بر محور درد و بیماری و رنج و با موضوع یک زن و مرد شکل گرفته است. در خودنگاره هایی (SELF PORTRAIT) که او در دوره های گوناگون عمر خود نقاشی نموده است، تا حد زیادی احوال روحی وی که نشان از التهاب درونی او دارد قابل مشاهده است.

ادوارد مونک (1863-1944)

مونک، چهار تابلوی نقاشی جیغ (یا فریاد) معروف دارد که عموماً با نام جیغ شناخته می شوند. او این چهار تابلو را در آخرین روزهای قرن نوزدهم میلادی و در طول نخستین دهه قرن بیستم به صورت رنگی و رشته ای از طرح های قلمی و زغالی کشید. این اثر را از شاهکارهای هنر مدرن و الگویی آشنا در سبک اکسپرسیونیسم می دانند.

زندگی و تحصیل ادوارد مونک

مونک در سال ۱۸۸۱ میلادی به مدرسه سلطنتی هنر و طراحی اسلو رفت و نقاشی را در آنجا فرا گرفت. مادر ادوارد مونک در سال ۱۸۶۸ بر اثر بیماری سل در گذشت همان‌طور که خواهرش نیز در سال ۱۸۷۷ بر اثر همین بیماری از دنیا رفته است. ادوارد به دلیل بیماری در روزهای فصل زمستان به مدرسه نمی رفت و در خانه می‌ماند. در این روزها آموزش‌های مدرسه‌ توسط عمه‌ ادوارد انجام می‌شد. کریستین مونک پدر ادوارد نیز به تعلیم تاریخ و ادبیات به پسرش می پرداخت و او را با داستان‌های ارواح و داستان‌های ادگار آلن پو سرگرم می‌ساخت. از ابتدای تولد ادوارد زوایایی از ترس، غم و مرگ همراه او بوده است. دوران سربازی مونک بسیار کوتاه بوده و تمام تلاش هایش برای آینده بهتر شکست خورده است. اولین نقاشی‌های مونک انعکاس وضعیت درونی او را بخوبی نشان می دهد.

از جمله آثار معروف نقاشی ادوارد مونک

بعد از ظهر در کارل یوهان (سال ۱۸۹۲)
مجموعه تابلوهای جیغ (سال ۱۸۹۶) از جمله معروف ترین تابلوهای مونک به شمار می روند.
خاکسترها ( سال ۱۸۹۴)
مدونا ( فاصله سال های ۱۸۹۴ و ۱۸۹۵)
پرتره شخصی با سوزاندن سیگار( سال ۱۸۹۵)
مرگ در اتاق بیماری (سال1895)
تابلوی رقص زندگی ( سال ۱۹۰۰)
مادر مرده ( سال 1900)
پرتره شخصی بین ساعت و رختخواب که در سال های پایانی عمر مونک (۱۹۴۰ تا ۱۹۴۲ میلادی) کشیده شد.

جیغ تبلوری از واقعیت های ذهنی ادوارد مونک

نقاشی جیغ را می توان در زمره شاهکارهای هنری مدرن دانست که به عقیده منتقدان هنری این نقاشی شباهت‌های بسیاری با نقاشی شب پر ستاره ون‌گوگ دارد زیرا هر دو نقاشی با استفاده از رنگ‌های مبالغه آمیز و شکل‌های ساده نقاشی شده‌اند. همچنین هر دو هنرمند در طول عمر خود با جنون و نوعی اختلال روحی و روانی درگیر بوده اند.

ادوارد مونک اولین تابلوی جیغ را در سال ۱۸۹۳ در طول یک دوره انتقالی منحصر به فرد در تاریخ هنر نقاشی خلق نموده است. جیغ پس از پایان دوره واقع‌گرایی، هنگامی که هنرمندان می‌خواستند از نشان دادن مهارت‌های فنی خود در نقاشی اجتناب کنند خلق شده است. این نقاشی دقیقاً قبل از شروع سبک اکسپرسیونیسم کشیده شده است و در واقع به نوعی شروع کننده این سبک نقاشی است. نقاشان اکسپرسیونیست عقیده داشتند که به جای نقاشی کردن واقع گرایانه در امور روزانه و اشیاء باید تلاش نمود که احساسات و هیجانات را در قالب نقاشی نشان داد.

چه رازی در جیغ وجود دارد

دانشمندان سال‌ها در مورد لکه سفیدرنگی که روی بوم نقاشی «جیغ» به چشم می‌آمد تحقیق کردند و با وجود گمانه‌زنی‌های بسیار به این نتیجه رسیدند که این لکه، موم آب‌شده شمع است. پیش از این تصور می‌شد این لکه سفیدرنگ که بالای شانه راست مرد جیغ‌کشان دیده می‌شود، فضله پرنده است اما حالا مشخص شده که این لکه،‌ موم آب‌شده ای از یک شمع است. پژوهشگران دانشگاه «انترپ» بلژیک با بررسی شاهکار پاستل سال ۱۸۹۰ این نقاش به این نتیجه رسیدند. این تابلو اولین اثر از چهار نسخه‌ای است که مونک در مجموعه «جیغ» خلق کرده است. عکس‌هایی که از قرن نوزدهم به جای مانده نشان می‌دهد،‌ «مونک» نقاشی‌هایش را در فضای باز و بدون هیچ حفاظی روی بوم‌ها خلق می کرده است و همین باعث شد که برخی تصور کنند این لکه بر اثر فضله پرندگان به وجود آمده است. اما تحقیقات جدیدی که با اسکنرهای اشعه ایکس انجام شد، نشان می دهد لکه در اثر آب شدن شمعی که احتمالاً در استودیوی این نقاش روشن بوده ایجاد شده است.

جیغ شاهکار اکسپرسیونیست «ادوارد مونک» است که عنوان گران‌ترین اثر هنری حراجی‌های جهان را نیز یدک می‌کشد. چند سال پیش یکی از نسخه‌های «جیغ» به قیمت بی‌نظیر ۱۲۰ میلیون دلار در شعبه نیویورک در حراجی بزرگ «ساتبی» به فروش رسید و به شهرت این نقاش نروژی افزود.

آن چیزی که ادوارد مونک را به یک هنرمند متفاوت تبدیل می‌کند این است که او سعی می‌کرد احساسات درونی خود را حتی آنهایی که زشت و نامناسب بودند و همچنین اضطراب‌هایش را به مخاطبان به صورتی ساده و صادقانه نمایش دهد. این هدف مونک به صورتی برجسته در نقاشی جیغ او دیده می‌شود در این اثر مونک بیشتر از آنکه از اصول فنی و نمایش زیبایی که هدف نهایی هنر است استفاده کرده باشد درصدد انتقال معانی شخصی خویش است. بنابراین نقاشی جیغ به نوعی نشان دهنده اضطراب خود نقاش است. این نقاشی یک غروب معمولی در نروژ را نشان می‌دهد که او به همراه برخی از دوستانش در حال قدم زدن در کنار یک آبدره هستند. اگرچه در ابتدا ممکن است اینطور به نظر برسد که مونک در حال نشان دادن یک قدم زدن لذت بخش و آمیخته با صدای آب است، اما در واقع مونک در حال نشان دادن بحران‌های شخصی خود بوده است او در این باره چنین می‌گوید:

"من و دوستانم یک روز عصر در حال قدم زدن در یک جاده بودیم؛ ناگهان آسمان همانند خون سرخ شد. من ایستادم و در حالی که به شدت خسته بودم به سمت نرده‌ها خم شدم زبانه‌های آتش و خون سطح آبی آبدره را در بر گرفت. دوستانم به قدم زنی ادامه دادند و من از آن‌ها عقب افتادم در حالی که از ترس می‌لرزیدم. در این لحظه من صدای جیغ بیکران طبیعت را شنیدم."

همانگونه که در تابلو جیغ مشاهده می‌شود، در پس زمینه تصویر دو شخص دیده می شوند که در حال قدم زدن هستند (احتمالاً دوستان مونک می باشند) به عبارت دیگر تلفیق تنهایی مونک و تصویر دوستانش در پس زمینه نشان دهنده احساس انزوا و ترسی است که مونک در گفته‌هایش نیز به آن اشاره کرده است.

از این نقاشی به عنوان دلهره‌آورترین تابلو در جهان یاد می‌شود که رازهای عجیبی را در دل خودش جای داده است. همچنین ایموجی صورتک جیغ‌کِش ترسان (😱) از این تابلو الهام گرفته شده است.

چهرۀ درون تابلوی “جیغ” هویت جنسی مشخصی ندارد. او هراسیده و مضطرب با دهانی باز و دستهایی که گوش‌هایش را پوشانده در بستری ترسیم شده که او را در خود نمی‌پذیرد. تمام اجزا و عناصر تابلو در راستای یک نقطۀ مرکزی در تصویر با فیگور اصلی یعنی انسان مستاصل و عاصی همگرایی دارند اما به گونه‌ای غریب و مصرانه می‌کوشند تا از او دور شوند. در تابلوی “جیغ” مفهوم یگانگی انسان با جهان به واسطۀ دردها و رنج‌هایش بیش از پیش از ذهن ها زدوده می‌شود. رنگ ها نیز در این نقاشی آرام و قرار ندارند و می‌خواهند هر لحظه بر یکدیگر پیشی بگیرند و با هم در تضاد باشند در واقع هر رنگ با قرار گرفتن رنگ بعدی نفی شده است.
آنها به دلیل انتقال سریع احساس آنیِ نقاش، مجال به هم پیوستن و ترکیب شدن بر پالت نقاشی را ندارند و پیوندشان به گونه‌ای نا آشنا و نا آرام در بطن حادثه که بوم نقاشی است، شکل می‌گیرد که این مهم بر اضطراب درونی اثر می‌افزاید. این امر در واقع مصداقی است از هنر مدرن که همواره خودش در حال نفی وجود خویش است.

این شاهکار اکسپرسیونیسم که فریاد وحشت و اضطراب انسان مدرن را به تصویر می کشد در 4 نسخه رنگی توسط ادوارد مونک خلق شده است.

نسخه اول (اصلی): این نسخه در سال 1893 با استفاده از تکنیک رنگ روغن روی بوم نقاشی شده است، در حال حاضر در موزه مونک اسلو پایتخت نروز نگهداری می شود. این نسخه مشهورترین و پربازدید ترین نسخه جیغ می باشد.

Edvard Munch. The Scream. 1893 (91 ×73.5 cm)
The National Museum of Art Architecture, and Design, Oslo

نسخه دوم: این نسخه نیز در سال 1893 با تکنیک باستل روی مقوا نقاشی شده است. این نسخه کمی کوچکتر از نسخه اول (اصلی) است و جزئیات کمتری دارد.

Edvard Munch. The Scream. Pastel on cardboard, 1893 (74 × 56 cm)
Munch Museum, Oslo

نسخه سوم: این نسخه در سال 1895 با استفاده از تکنیک باستل روی کاغذ کشیده شده است. این اثر از رنگ های ملایم تر و فضای شاعرانه تری برخوردار است، این نسخه در سال 2012 به قیمت 119,922,500 دلار به تاجر نروژی به نام پتر اولسن در حراجی ساتبی فروخته شد. همین امر باعث شد که این تابلو به عنوان یکی از گران قیمت‌ترین تابلوها در جهان شناخته شود.