گل‌های آفتابگردان مال من هستند. The Sunflowers are Mine

گل‌های آفتابگردان مال من هستند.

(The Sunflowers are Mine)

وینسنت وَن گوگ که هلندی ها به نام Vincent Willem van Gogh او را می شناسند در ماه مارس ۱۸۵۳ در روستایی زوندِرت نزدیک شهر بردا هلند متولد شد. او را نقاشی با سبک پست‌امپرسیونیسم می شناسند که آثارش تأثیر گسترده‌ای بر هنر سده ۲۰ (میلادی) داشته است. مهمترین آثار او شامل شب پر ستاره، تک‌چهره، خودنگاره، چشم‌انداز، طبیعت بی‌جان، سرو، کشتزار گندم و گل‌های آفتابگردان است. او از کودکی به نقاشی علاقه داشت ولی تا اواخر دهه دوم زندگی‌اش نقاشی نکرده است.

ونسان ونگوگ در یک دهه بیش از ۲۱۰۰ کار هنری تولید کرد که شامل ۸۶۰ نقاشی رنگ روغن و بیش از 1300 نقاشی با آبرنگ، طراحی و چاپ می باشد. یکی از نکات جالب زندگی این هنرمند این است که او بسیاری از کارهای شناخته‌ شده‌اش را در دو سال آخر زندگی‌اش تکمیل کرده است.

هنوز در مورد نحوه مرگ ونسان تردیدهایی وجود دارد، برخی معتقدند او خودکشی کرده و برخی دیگر اعتقاد بر کشته شدن وی دارند.

ماه اوت فصل رویش گل‌های آفتابگردان و سالگرد روی بوم آمدن آفتابگردان‌های ونگوگ است، به این مناسبت چند نکته کمتر شنیده شده در خصوص این نقاشی ها وجود دارد که ما در این نوشتار به آنها اشاره می کنیم.

گل آفتابگردان (اوت ۱۸۸۹ موزه ون گوگ، آمستردام)

ونسان ونگوگ در کمتر از یک هفته یک مجموعه طبیعت بی‌جان از گل‌های آفتابگردان را کشیده است. هر چند این مجموعه در دوران حیات ونگوگ فروش نرفت اما حالا ارزش آنها بالاتر از حد تصور است. گل‌های آفتابگردان ونگوگ امروزه یکی از شناخته شده‌ترین آثار هنری جهان محسوب می شود.

کمتر کسی می‌داند که ونسان ونگوگ در سال ۱۸۸۸ در حالی که ساکن خانه زرد در شهر آرل فرانسه بود، چهار تابلوی طبیعت بی‌جان از گل‌های آفتابگردان کشیده است. اولین مورد از این تابلوها که سه گل آفتابگردان داشت برای همیشه در مجموعه‌های خصوصی از نظرها پنهان مانده است، دومین تابلو که ۶ گل آفتابگردان داشته است متاسفانه در جریان بمباران ژاپن در جنگ جهانی دوم از بین رفت.

دو تابلویی باقی مانده یکی با چهارده گل روی پس زمینه فیروزه‌ای جزئی از کلکسیون موزه پیناکوتک جدید در مونیخ آلمان است و تابلوی دیگر با ۱۵ گل روی پس زمینه زرد در نگارخانه ملی لندن نگهداری می‌شود. ونگوگ این دو تابلو را برای تزیین اتاق خواب خانه زرد کشید که قرار بود محل استقرار اوژن آنری پل گوگن، نقاش و مجسمه ساز معروف فرانسوی باشد.

ونسان ونگوگ یک هفته قبل از کشیدن چهار تابلوی آفتابگردان خود، یک نقاشی زیبا از باغچه‌ای پر از گل آفتاب گردان کشیده بود. ونسان در نامه‌ای که به برادرش تئو فرستاد، سوژه این نقاشی را باغچه کوچک یک گرمابه عمومی عنوان کرده است. می توان حدس زد ونگوگ ایده کشیدن تابلوهای معروف گل آفتابگردان خود را از این گرمابه گرفته باشد.
ونگوگ روز ۱۸ اوت سال ۱۸۸۸ یعنی دو روز قبل از آن که کشیدن تابلوی گل‌های آفتابگردان را شروع کند، از وزیدن باد شدید شکایت می کند که نگه داشتن بوم روی سه پایه نقاشی را برایش مشکل می‌کرد. چند روز بعد نیز باران شدیدی باریده است، ونسان در این زمان برنامه داشت چند پرتره بکشد، وی در نامه‌ای خطاب به تئو برادرش نوشت: در چند روز گذشته چند مدل برای نقاشی‌هایم را از دست دادم. از این رو ونسان به ناچار به کشیدن طبیعت بی‌جان روی آورده است.
ونگوگ علاقه داشت آن چیزی را بکشد که با چشم خود می‌بیند بنابراین اینطور تصور می‌شود که وی برای کشیدن نقاشی‌های گل‌های آفتابگردان این گل ها را داخل یک گلدان جلوی سه پایه نقاشی‌اش گذاشته باشد.
مارتین بیلی (Martin Bailey)یکی از کارشناسان آثار ون‌گوگ می‌نویسد: در سفری که به آرل داشتم از یک عتیقه فروشی یک گلدان روستیک متعلق به قرن نوزدهم خریدم و سعی کردم ۱۵ گل آفتابگردان را در آن جا دهم اما ساقه گل‌ها آنقدر کلفت بودند که در گلدان جا نمی‌شدند حتی فشردن پنج شاخه گل و پر کردن گلدان با آب هم جواب نداد. همچنین این گلدان به اندازه کافی محکم نبود و گل‌ها که سنگین هم بودند، دائم آن را واژگون می‌کردند. به احتمال زیاد ونگوگ یک گلدان مشابه در خانه خود داشته و از آن به عنوان الگوی نقاشی استفاده کرده است اما ۱۵ شاخه گلی که در تابلو می‌بینیم داخل این گلدان نبوده اند. بر این اساس می توان گفت پرتره‌ای که گوگن از ونگوگ در حال کشیدن نسخه مشابه تابلوی گل‌های آفتابگردان کشیده است یک صحنه خیالی است.
گل‌آفتابگردان‌های ونگوگ آنقدر معروف هستند که معمولا با دقت و موشکافانه به آنها نگاه نمی‌شود. اما اگر به گل‌هایی که روی پس زمینه زرد کشیده‌ شده‌اند، خوب توجه کنیم متوجه یک خط آبی نامنظم می‌شویم که میز را از پس زمینه نقاشی جدا کرده است و البته میز هم کمی کج است و در سمت چپ گلدان ارتفاع بیشتری دارد ولی نکته مهم اینجاست که هیچکدام از این نکات دلیل بر ناشیگری یا حرفه ای نبودن ونگوگ در کارش نیست بلکه تماما از روی عمد بوده و فلسفه‌ای پنهان دارد. تصمیم شجاعانه ونگوگ برای اضافه کردن این خطوط آبی نامنظم، قرینگی کار را از بین برده و به ساختار نقاشی جنب و جوش و روح بیشتری داده است و ارزش تابلو را افزایش داده است.
ونگوگ کار کشیدن سری نقاشی‌های گل‌های آفتابگردان را روز دوشنبه، ۲۰ اوت سال ۱۸۸۸ آغاز کرده و تا روز جمعه به پایان رساند. وی پس از تمام شدن کار این مجموعه به طور موقت استودیوی کارش را ترک کرده و برای خرید به شهر می رود او که به پوشیدن لباس‌های رنگ و رو رفته و مندرس معروف بود، آن روز با یک ژاکت مخملی مشکی اعیانی به قیمت ۲۰ فرانک و یک کلاه حصیری زرد رنگ به خانه باز می گردد. این ژاکت و کلاه در نقاشی‌ای که وی دو ماه بعد از اتاق خوابش کشیده است، برای همیشه ثبت شدند.
دکتر پل گشه از روز ۲۷ ژوئیه سال ۱۸۹۰ به مدت دو روز پس از آن که ونگوگ به خود شلیک می کند یا به او شلیک می کنند، بر بالین او حاضر بوده است. سه هفته بعد از درگذشت ونگوگ، گشه که یک هنرمند آماتور بود در پاریس با تئو ملاقاتی داشته و یک نقاشی نمادین به نام گل آفتابگردان را به او تقدیم می نماید البته این نقاشی تلخ چندان معروف و شناخته شده نیست. گشه همان ماه چند گل آفتابگردان نیز بالای قبر ونگوگ کاشته است.
مارتین بیلی می‌نویسد: روزی در یک مهمانی با شخصی آشنا شدم که تعریف می‌کرد او و دوستش چطور نامه‌ای که ونگوگ برای گوگن نوشته بود را از لای یک کتاب زندگینامه دست دوم درباره گوگن پیدا کرده اند. ونگوگ در این نامه خطاب به دوستش نوشته بود: گل‌های آفتابگردان مال من هستند به این معنا که این گلها نمود مهارت و چیرگی او در حوزه نقاشی هستند. اگرچه شاید چنین کشفی باورنکردنی باشد اما موزه ونگوگ اصالت این نامه را تایید کرده است. این که چه کسی این نامه را لای کتاب گذاشته مشخص نشده است خریدار خوش شانس این کتاب در سال ۱۹۸۴ نامه ونگوگ را به قیمت ۲۴ هزار پوند به یک موزه در ارل فروخته است.
گوگن در سال ۱۹۰۱ که در تاهیتی بزرگ‌ترین جزیره در گروه جزایر پلی‌نزی فرانسه زندگی می‌کرد، به یاد ونگوگ چهار گل آفتابگردان کشید که روی میز افتاده بودند. این نقاش معروف فرانسوی گل‌هایی را که در این تابلو نقاشی کرده است را با بذرهایی پرورش داده که از فرانسه با خود آورده بود. گوگن کمی بعد راهی جزایر دورافتاده مارکیز شد. وی در مارس سال ۱۹۰۳ در نامه‌ای خطاب به آمبرواز وولار معروفترین دلال هنری فرانسه در ابتدای سده بیستم از او درخواست می کند چند بذر ویلمورین برایش بفرستد. مارتین بیلی مدتی پیش به طور اتفاقی رسید این خرید را پیدا کرد که در سال ۲۰۱۳ در حراجی هریتیج آکشنز به فروش رفته بود. متاسفانه ظاهرا وولار عمل به درخواست گوگن را مدتی پشت گوش انداخته بود بنابراین بذرها وقتی به دست این نقاش معروف رسیده است که او هفته ها قبل در اثر بیماری سیفلیس درگذشته بود.
پس از آن که نیروهای آلمان نازی به ونگوگ برچسب فاسد بودن زدند، موزه‌های آلمان به اجبار پنج تابلوی او را فروختند. اما هرمان گورینگ تابلوی گل‌های آفتابگردان این هنرمند را برای خود نگه داشت. وی در سال ۱۹۴۲ این تابلو را به عنوان هدیه کریسمس به همسرش امی سونمن تقدیم کرد و این زوج آن را روی دیوار قلعه قرون وسطایی خود در خارج از نورمبرگ آویختند. همزمان با پیشروی نیروهای جبهه متحدین در سال ۱۹۴۵، گورینگ این تابلو را به سنگر نازی‌ها در برشتسگاتن فرستاد تا از خطر حفظ شود. سربازان آمریکایی این تابلو را پس گرفتند و آن را به صاحب اصلی آن یعنی گالری پل روزنبرگ در پاریس بازگرداندند. گورینگ تنها چند ساعت قبل از آن که حکم اعدامش اجرا شود دست به خودکشی زد و هیچگاه نفهمید تابلویی که چپاول کرده بود یک کپی‌کاری فوق ناشیانه از اثر اصلی ونگوگ بوده است.